Bilmem anlatabiliyor muyum?

Kuşkusuz kelimeler kendimizi ifade etmenin yegane yolu. Fakat bana öyle geliyor ki, bazen kavramlara takılan tanım etiketleri kavramın içinin boşalmasına sebep oluyor. Hatta bazen ifade edilmek istenen şey anlaşılamadığı gibi tam tersi anlamlara dahi çekilebiliyor. Bir şey ifade etmeye çalışırken ağzınızdan çıkıveren bir kelimeye, basit bir davranışınıza takılıp sizin anlatmaya çalıştığınız şeyin tam tersini algılayan insanlarla siz de karşılaşmış olmalısınız. Sizin canınızı sıkan bu durum politikacılar emniyet supabı olabiliyor. Onlar öyle kelime-kavram canbazlığı yapıyorlar ki, hem söylediklerin tersi olması durumunda kendileri için manevra alanı bırakmış oluyorlar hem de aynı sözlerle iki karşıt düşünceli insanın takdirini alabiliyorlar.

Uzun zamandır birbirini tanıyan veya birbirine benzeyen insanlar ifade edilmeye çalışılan şeyi daha kolay anlıyorlar. Galiba kolay anlamanın kolay anlaşılabilmenin diğer şekli ise çok boyutlu düşünmemek, empati yapmamak, olaylara basit neden sonuç ilişkileri ile yaklaşmak yani pragmatik olmak. Bu durumda, ifade edilmek istenen şeyi yanlış anlamanız ihtimal dahilinde. Ama kısa yoldan, bir şekilde bir hükme varacağınız muhakkak.

Bakın bu yukardaki küçük paragrafta bile okuyucu tarafından (tabii önce bu siteyi tıklayanların sayısını 2 den yukarı çekilmesi gerekiyor :) zıt algılanabilecek kelimeler var: Pragmatik olmak olumlu bir özellik midir? Ya insanları kolayca anlamak ve kolayca anlaşılmak? Bu soruların evet veya hayır gibi mutlak cevapları olabilir mi?

Aşağıda aklıma gelen bazı örnek cümleler ve bunların nasıl farklı, hatta zıt anlamlara çekilebileceğine dair karalamalar var. Daha onlarca örnek vermek mümkün.Fakat amacım kelime canbazlığıyla kafa bulandırmak değil. Merak ettiğim, biri bizim veya başkası hakkında bir yorumda bulunduğunda kendi dağarcığında asılı olan hangi etiketleri kullanıyor ve bu yargı bize ulaştığında bizim belleğimizdeki hangi muhakeme adresi uyarılmış oluyor. Kaynağından hedefine ulaşan mesaj ne derece tahrifata uğruyor ve bu tüm mekanizma ne derece sağlıklı çalışıyor?

Çok hırslı birisidir
Olumlu anlam: Zorluklarla mücadele eder ve mutlaka amacına ulaşır. Demoralize olmaz, kolay yorulmaz, hedeflerine ulaşmak birinci önceliğidir.
Olumsuz anlam: Amacına ulaşma yolunda insanları kullanıyor, kırıyor ve eziyor. Kendi hedeflerinin başkalarının hayatına zarar verebileceğini düşünmüyor, bencilce davranıyor.

Sadakat duygusu çok gelişmiştir
Olumlu anlam: Kendisini bağlı olduğu organizasyona adar, onun kurallarına uyar, güvenilir, çalışkan, uyumlu bir takım arkadaşıdır.
Olumsuz anlam: Kendi organizasyonuna bağlı olmayan insanları önemsemez, rakip kabul eder veya onları günün birinde kendi çizgisine gelecek olan geri varlıklar olarak görür. Kendisini bağlı olduğu organizasyonun kapasitesi ile sınırlar. Yeni görüş ve ufuklara kapalıdır.

Çok şüpheci, kuşkucu birisi, kendinden başka kimseye inanmıyor
Olumsuz anlam: İnsanları yalancı yerine koyuyor ve rencide ediyor. Bu yüzden insanlarla iletişimi bozuk. Çoğu kişi ile kavgalı duruma düşüyor, korku içinde, mutsuz bir hayat yaşıyor, çevresindekileri de mutsuz ediyor.
Olumlu anlam: Hataya açık olan işleri hatasız ve eksisksiz tamamlıyor. Bazen küçük ama önemli bir detayı farkediyor ve büyük zararların önüne geçiyor.

Çok sabırsız, aceleci
Olumsuz anlam: Sistematik ve planlı çalışamıyor, işleri birbirine giriyor ve verimli sonuç alamıyor. İnsanlara işlerini bitirmeleri için yeterli zaman tanımıyor ve onların da verimli çalışmasını engellemiş oluyor.
Olumlu anlam: Sorunlarının çözümünü belirsiz bir geleceğe ertelemiyor, hemen ele alıyor ve çözmeye çalışıyor. Böylece problemlerin kanıksanmasını ve çözülemeyecek kadar büyümesini engellemiş oluyor. Her zaman gününü yaşadığı için pişmanlık duymuyor

Titiz, mükemmeliyetçi
Olumlu anlam: İşini olması gerektiği gibi yapar. Tüm ince detayları düşünür, ameliyat, uçak yapımı gibi özen gerektiren işlerde çok başarılıdır. Bir defada kusursuz iş çıkarır, hata telafisi için gereksiz zaman harcanmasına gerek kalmaz.
Olumsuz anlam: Hayata yaklaşımı hatalar ve hataları yok ederek en iyiye ulaşmak şeklindedir. İlişkide olduğu insanları ve hayatı olduğu gibi kabul etmede zorluk çeker, onları kendi doğrularına göre şekillendirmeye, biçimlendirmeye çalışır, kendi gibi düşünmeyenleri eksik, ilkel varlıklar olarak görür.

İsyankar, anarşist ruhlu
Olumsuz anlam: Belli bir amaca hizmet etmek amacıyla toplanmış grupta uyum sağlayamadığı gibi grup elemanlarını eleştirir onları işlerinden alıkoymaya uğraşır. Her gün tekrarlanması gereken işlerden sıkıntı duyar.
Olumlu anlam: Düzeni kanıksamaz, koşulsuz uyum sağlamak yerine yeni ufuklar açmaya çalışır. Ezilen, sömürülen insanlara yol gösterir, özgürleşmelerine yardımcı olur.